بازیهای آموزشی جهت تفهیم مسائل دینی برای کودکان

كودك از طريق بازي آموزش ميبيند، چيزهاي تازهاي كشف ميكند و به خاصيت اشياء پي مي برد. رفتار بزرگترها را تقليد ميكند، دنياي اطراف خود را ميشناسد و به افكار خود نظم ميدهد. بازي، حس كنجكاوي او را تحريك ميكند و به او چيزهاي تازه اي مي آموزد.
كودكان ضمن بازي تجارب زيادي به دست ميآورند و متوّجه بسياري از مسائل و پديده هاي طبيعي مي شوند، بازي مي تواند تخيل آن ها را نيز تقويت نمايد به گونه اي كه آن ها مي توانند اشيا و حوادث را در ذهن خود به شكل ديگري فرض كنند. يك كودك تخيلي آنچنان قوي دارد كه مي تواند جريان آب باريكي را به صورت رودخانه اي بزرگ در خيال خود مجسم كند لذا اگر مربي سعي كند آموزش مفاهيم ديني را به صورت بازي طراحي كند، براي كودك بسيار جذاب خواهد بود و ضمن اينكه باعث علاقه مندي او به اين مسائل مي شود از خسته شدن كودك نيز جلوگيري ميكند. توجه شود كه اين علاقه مندي مي تواند مقدمه اي براي انس با قرآن نيز باشد.

بازیها را می توان به دودسته تقسیم نمود :
*دسته اول :
بازيهايي كه فقط جنبه ي سرگرمي دارند. مانند : اتل متل ، لي لي ، گرگم به هوا و ... .
* دسته دوم :
بازيهايي كه آموزنده هستند و تقويت كننده خلاقيت مي باشند و در صورتيكه با دقت خاصي انجام شوندنتايج خوبي به همراه خواهند داشت، در واقع اين بازي ها فرصت مناسبي به كودك جهت رشد و شكوفايي ذهني، در حل مسائل را ميدهند.

اكنون به نمونه هايي از بازيهاي آموزشي و خلاق توجه نماييد :
1. از کی بپرسم :
به هر نفراز بچه ها كه در يك رديف يا درهمان جايي كه نشسته اند مرتب شده اند يك شماره اختصاص مي دهيم بسته به اين كه مسابقه حفظ يا روخواني باشد هركس كه شماره اش خوانده شد يك آيه را از حفظ يا يك كلمه يا عبارت را ازصفحات قرآني  روخواني ميكند؛ اگر عبارت را درست خواند مي گويد كه بقيه را از كي بپرسيم ولي اگر درست نخواند از مسابقه خارج مي شود و در نهايت كسي برنده است كه بتواند بقيه را از دور مسابقه خارج كند.

2. دومینو :
كارتهايي مشابه كارتهاي دومينو مي تواند تهيه شود كه در يك سمت كارت كلمه عربي و سمت ديگر ترجمه آن باشد و دانش آموزان كارت ها را به گونه اي در كنار يكديگر مي چينند كه هر ترجمه بيانگر همان كلمه قرآني باشد از اين كارت ها مي توان در مورد احكام واجب و مستحب و اذكار نماز نيز استفاده نمود.
 

3. حرکت دربرابر آینه :
ابتدا يك قاب مقوايي درست كنيد و در جاي مناسب قراردهيد و از دانش آموز خود بخواهيد كه جلوي قاب قرار بگيرد و خودتان هم روبروي قاب بايستيد و يا بنشينيد سپس از دانش آموز خود بخواهيد تصور كند كه شما آينه ي او هستيد و او هر كاري كه انجام دهد (حركات صورت ، گردن ، شانه ، دست و... ) شما نيز انجام مي دهيد البته به نوبت يعني يك بار او آينه شما مي شود و يك بار هم شما آينه ي او مي شويد به اين ترتيب مي توانيد دانش آموزاني را كه در بيان نقش خود در قالب داستان هاي قرآني ضعف دارند تشويق به انجام حركات صحيح و بيان مناسب در نقش خود نماييد.

تذكر: مي توان براي اين بازي قانون گذاشت كه اگر حركات از شكل اخلاقي آن خارج شد طرف مقابل با عدم انجام آن مي تواند دوستش را به اجراي حركات درست راهنمايي نمايد.

4. بازی با سر بطری :
اين بازي در زمينه حفظ و يا روخواني قرآن انجام مي شود به اين ترتيب كه تعدادي سر بطري يك شكل تهيه نماييد و در داخل سر بطري ها نام سوره ها يا شماره آيات صفحات قرآني مشخص شده را بنويسيد (بسته به شرايط شركت كنندگان) و بطري ها را بر روي يك ميز بچينيد؛ آغازگر بازي يك در بطري را بر مي دارد دو حالت را مي تواند انتخاب كند يا خودش بدون اشتباه مورد نوشته شده را از حفظ بخواند و در بطري را براي خود بردارد يا اينكه از ديگري بپرسد كه در اين صورت اگر سوال شونده درست خواند در بطري سهم او مي شود وگرنه در بطري به سوال كننده مي رسد در آخر كسي كه در بطريهاي بيشتري جمع كرده برنده است اين مسابقه را مي توان در زمينه روخواني نيز انجام داد تا دانش آموزان بتوانند مهارت بيشتري در خواندن سوره يا آيه يا صفحاتي كه ضعف دارند كسب نمايند.
 

5. کارتهای لوتوی مرکزی :
از اين كارت ها مي توان براي درسهايي مثل آشنايي با زندگي امامان ، پيامبران و يا حتي حفظ سوره ها استفاده نمود به اين ترتيب كه يك كارت راكه بر روي آن نام يكي از امامان مثل امام سجاد(ع) نوشته شده در وسط قرار مي دهيم و لغاتي كه ارزش مفهومي دارند مانند :(زمان ولادت ، شهادت ، لقب و نوع فعاليت ها) را روي كارت هاي ديگر مي نويسيم و دانش آموزان بايد با دقت به كارتها آنهايي كه مرتبط با كارت مركزي مي باشد را در اطراف آن بچينند و در نهايت گروهي كه در زمان معين شده بتواند كارت ها را مرتب كند آن گروه برنده اعلام ميشود .

6. ورزش کردن به همراه شعر خواندن :
يك شعر را انتخاب كنيد و آن را با صداي بلند بخوانيد. هر شعري براي خود احساس و ريتمي دارد. در هر حال با كودك هنگام خواندن اشعار حركات جالبي به تناسب شعر انجام دهيد . براي مثال در شعر زير: 

با اين دو دست كوچكم         دست مي برم پيش خدا
با دل پاك و روشنم               دعا كنم دعا دعا ...
.
.
در اين جا مي توانيم هنگامي كه به دعا اشاره مي شود دستها به سمت آسمان بلند شود يا هنگامي كه به دل پاك و روشن اشاره مي شود دو دست روي دل قرار بگيرد، درنتيجه دانش آموز با علاقه بيشتري به خواندن اشعار كه در رابطه با مفاهيم ديني درس است تمايل نشان مي دهد.
7. حفظ استقامت :
جمعي از بچه ها را در يك صف يا يك حلقه قرار مي دهيم. نفر اول اولين كلمه از محلي را كه براي حفظ انتخاب كرده ايم (مي تواند اذكار نماز مد نظر قرار گيرد) از حفظ مي خواند نفر دوم علاوه بر كلمه اول كلمه دوم را هم اضافه مي كند و نفرات بعدي هم به همين ترتيب كلمات را اضافه مي كنند هركس نتوانست كلمات پيش از خودش يا كلمه اي كه خود اضافه ميكند را بخواند از دور خارج مي شود سه نفر آخري كه مي مانند برنده هستند.
 

8. بازی جور کردن :
در يك بازي سرگرمي چند عبارت از اذكار نماز را به آن ها بگوييد. آن ها بايد عبارت هايي را كه مربوط به قسمت هاي تعيين شده نماز مي باشد مثل تشهد، اقامه و... پيدا كرده و آنها را به ترتيب بچيند براي مثال: اشهد ان لا اله الا الله ، ولا اله الا اللهُ ، الله اكبر، اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان عليا ولي الله (در بين 5 عبارت داده شده، عبارت }ولا اله الا اللهُ {با عبارت هاي ديگر متفاوت مي باشد.)

9. حذف حرف اول و آخر کلمات :
با اضافه نمودن حروفي به اول و آخر اين كلمات، كلمه مورد نظر را تكميل و جمله مورد نظر را كامل كنيد (اين بازي مي تواند در مورد درس هايي مثل احكام، مراسم اسلامي و اخلاق و آداب اسلامي مورد استفاده قرار گيرد.)
1 . يكي از اركان نماز.…. جد….. است.
2. بر شخصي كه به سن تكليف برسد، ….. ما….. واجب مي شود.
3 . به هنگام ملاقات با يكديگر ..... لا ........ مي كنيم.
4. عيد ......... ط ...... عيد بزرگ ما مسلمانان است .
 

11. مسابقه داستانی :

ابتدا يك آيه يا قسمتي از يك آيه را روي تابلو مي نويسيم. سپسيكي از دانش آموزان را به نوبت پاي تابلو مي آوريم و مربي با اشاره گر متن نوشته شده را نشان مي دهد و دست خود را از روبروي عبارتها عبور ميدهد و به صورت متناوب اين كار را تكرار مي كند. قرآن آموز بايد درست وقتي كه معلم دستش از محدوده كلمه اي كه او خواندنش را به درستي مي داند عبور كرد فرمان ايست بدهد معلم هم بلا فاصله دست يا قلمش را به تخته مي چسباند و قرآن آموز و يا يكي از دانش آموزان بايد كلمه اي را كه اشاره گر درون محدوده آن قرار گرفته بايد به طور صحيح بخواند تا برنده شود. (هدف از اجراي اين بازي صحيح و روان خواني كلمات مشكل قرآني است.)

برگرفته از سایت http://morabbee.ir/

ویرایش و تنظیم: سمانه پورگل افشان

منابع :
كتاب ها
خود آموز روش تدريس زبان فارسي
363 بازي براي كودكان بالاي دو سال
روانشناسي بازي، دكتر محمد علي احمدوند
روانشناسي رشد، دكتر حسن احمدي شكوه السادات بني جمالي
سایت ها :
بازي هاي قرآني
بازي هاي آموزشي
بازي هاي مناطق دو زبانه