گلدونه 1 (پایه ی علمی و فلسفی جشن پاک،زیبا،پروانه به مناسبت میلاد حضرت معصومه(س))

«بسم الله الرحمن الرحیم»

همانطور که مستحضرید، مقوله ی حجاب، عفاف وحیا  مقوله ای بسیار مهم و  اساسی است که جزء مفاهیم انتزاعی به شمار می رود و همین انتزاعی بودن مفهوم است که انتقال آن را به کودکان سخت می کند.لذا برای آموزش آن لازم است که این مفاهیم راعینی و ملموس کرده و بامصادیقی قابل درک برای کودک عنوان نمود.فلذا محوریت جشن «پاک،زیبا،پروانه»، بر اساس عینی ساختن این مفاهیم پایه ریزی شده است.

«بنیاد سفینه» این بار هم، مثل دفعات گذشته از روش “Edutainment” (سرگرم آموزی) یعنی از طریق بازی و خلاقیت به انتقال مفاهیم والای مورد نظر می پردازد. در این جشن ،پروانه با کمک مجری و بچه ها، با بازی و مسابقه (بازی «هر کی می خواد بنده بشه»، بازی «پاک، زیبا، پروانه   هر کاری راهی داره»، بازی «از توی پیله رد شو   محرم و نامحرم و تو بلد شو») به تفهیم مسائل مطرح شده می پردازد.

بر اساس تحقیقات انجام شده برای بسط مقوله حجاب، عفاف و حیا باید به دو موضوع مهم،

1-حجاب و اقسام آن،        2- معرفی محرم و نامحرم می پرداختیم.

  آنچه از تحقیقات ما درباره ی اقسام حجاب و موضوع محارم  به دست آمده را در اختیار شما بزرگواران قرار می دهیم. تا شما نیز در جریان مطالب پایه باشید.

الف- اقسام حجاب

۱-حجاب فیزیکی بدن:

یکی از نازل ترین اقسام حجاب همین پوشاندن بدن از نامحرم است.که باید همه بدن بجز صورت و دستهای بدون آرایش وزینت را بپوشاند.

اما خیلی از مردم حجاب را فقط به همین معنا می شناسند.

آیات متعدد سوره نور(30-31) و سوره احزاب ، این قسم از حجاب را از مسلمانان می خواهد.

 ۲-حجاب در نگاه:

بعد از قسم قبل حجاب معروفترین قسم حجاب ، بحث نگهداری چشم است. قرآن در باره ضرورت نگه داشتن چشم از دیدن نامحرم دستور صریح دارد و مردان و زنان را مخاطب قرار می دهد (آیات 30 و31 نور) و آنها به غض بصر یعنی فرو افکندن چشم از نامحرم توصیه می نماید.

بی شک چشم چرانی عامل بروز گناهان مختلفی است که بر هیچ کس پوشیده نیست.

زدست دیده ودل هردو فریاد     که هر چه دیده بیند دل کند یاد

 ۳-حجاب درگفتار:

قسم دیگری از حجاب رعایت حیاء در گفتار است. در اسلام از همه عوامل جذب نامحرم به گناه نهی شده است . یقینا یکی از انواع جاذبه های یک زن برای نامحرم کلام اوست خصوصا اگر با کرشمه و نازک کردن صدا همرا باشد.

قرآن کریم در آیه 32سوره احزاب باصراحت زنان را از سخن گفتن با ناز وکرشمه با نامحرم برحذر می دارد.

چرا که افراد بیمار دلی هستند که با شنیدن این نوع سخنان، به گناه افتاده و باعث به خطر انداختن امنیت زنان وجامعه  می شوند.

 ۴- حجاب در رفتار:

اعمال و رفتار یک زن مسلمان نیز باید بر محور حیاء باشد تا با سنگینی و وقار خود اجازه نگاه هرزه افراد بیمار دل را به خود ندهد و سدی باشد جلوی سیل گناه.

شکی نیست که نوع راه رفتن، خندیدن، رانندگی کردن  و دیگر کارهای یک زن در معرفی شخصیت او نقش دارد.

اسلام از یک زن مسلمان می خواهد تا ضمن داشتن پوشش کامل، همه حرکات و افعال خود را با نوعی وقار و سنگینی همراه کرده تا راه نفوذ افراد شیطان صفت را ببندد و جلوی هر گونه چشم چرانی و ایجاد روابط ناسالم را سد نماید.

 ۵-حجاب در قلب:

مهمترین و عالی ترین بخش حجاب، حجاب در قلب است. که آیه 53 سوره احزاب با جمله «اطهر لقلوبکم» به این مهم اشاره می نماید.

ریشه و سرچشمه حجاب و عفاف در قلب است. اگر قلب انسان مسلمان به عبودیت و بندگی  زینت شده باشد، اعمال و رفتار صادره از اعضاء وجوارح ایشان نیز بر اساس عفاف و حیاء خواهد بود.

 اگر زن مسلمان قلبا این عقیده را داشته باشد که خداوند حکیم خیر و صلاح او را در احکام حجاب او لحاظ کرده، وخدا وند به نص آیات 19سوره غافر و69 سوره قصص آنچه در دل او نیز بگذرد می داند هرگز خلاف خواست حضرت حق گام    برنمی دارد.

ب- محارم

برای اینکه با محارم آشنا شویم ابتدا محارم نسَبی (خونی) و سپس محارم سببی (به واسطه ازدواج) و در نهایت محارم رضاعی (به واسطه شیر خوردن) ذکر می‌شود.

محارم نسبی زنان 
1-پدر و پدر بزرگ پدری و مادری هر چه بالاتر روند.
2- پسر خود انسان و پسرِ پسر یا پسرِ دختر انسان (نوه ها و نتیجه ها هر چه پایین‌تر روند.)
3-برادر؛ یعنی هر مردی که پدر او یا مادر او یا هر دوی آنان با دختر مزبور یکی باشد.
4- اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های برادر هر چه پایین‌تر روند.
5- اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های خواهر هر چه پایین‌تر روند.
6- عموی خود شخص و عموی پدر و مادر و نیز عموی مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (پسر عمو و اولاد او مَحرم نیستند)
7- دایی خود شخص و دایی پدر و مادر و نیز دایی مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (پسر دایی و اولاد او مَحرم نیستند).

نکته: دایی دایی و عموی عمو اگر دایی یا عموی پدر یا مادر انسان هم باشند مَحرمند و الا مَحرم نیستند.

محارم سببی زنان

 بعد از جاری شدن صیغه عقد ازدواج دائم یا موقت، پدر شوهر و پدر بزرگ‌های شوهر هر چه بالاتر روند برای همیشه به عروس محرم می‌شوند؛ یعنی حتی بعد از مرگ شوهر یا طلاق گرفتن عروس، این محرمیت باقی می‌ماند.
اگر زن با مردی ازدواج کند که از زن سابق خود پسر دارد، به محض اجرای صیغه عقد دائم یا موقت، محرمیت ابدی بین زن بابا و پسر حاصل می‌شود و نیازی به وقوع نزدیکی نیست.

نکته: با توجه به آنچه گفته شد، برادر شوهر برای عروس و خواهر زن برای داماد، محرم نیستند و باید حدود نامحرمی بین آنان رعایت شود.

محارم رضاعی زنان  

اگر زنی که از ولادت فرزند شرعی خود شیر پیدا کرده، با رعایت شرایط مخصوصی که در نوشتاری جداگانه توضیح داده خواهد شد، بچه‌ای را شیر کامل دهد، محرمیت‌هایی بین آن بچه و اشخاص دیگر حاصل می‌شود که آن‌ها را بیان می‌کنیم.
هرگاه زنى کودکى را با شرایط کامل شیر دهد، آن زن به حکم مادر او و مَحرم است و آن مرد که شیر این زن مربوط به بچه‌های اوست، به حکم پدر او و مَحرم اوست.

پدر آن مرد به حکم پدر بزرگ پدری و مادرش به حکم مادر بزرگ پدری و برادر مرد به حکم عمو و خواهرش عمه او و در نتیجه مَحرم هستند. فرزندان مرد هم برادر و خواهر او (شیر خورده) محسوب مى‌شوند، همچنین پدر آن زن که بچه را شیر داده به حکم پدر بزرگ مادرى و مادرش مادر بزرگ مادرى و برادرش دایى و خواهرش خاله رضاعی آن بچه می‌شوند؛ همچنین دخترى را که زنی شیر داده بر شوهر همان زن حرام است (به شرط این که با آن زن نزدیکى کرده باشد). همچنین انسان نمى‌تواند با مادرِ رضاعىِ زن خود ازدواج کند زیرا به حکم مادر زن او است.
همچنین بچه‌های زنی که شیر می‌دهد به شیر خورده مَحرم می‌شوند، چه الآن موجود باشند یا بعداً به دنیا بیایند.
فرزندان زنى که بچه‌اى شیر دهد، فرزندانِ پدر بچه شیر خورده محسوب مى‌شوند، بنابراین پدر آن بچه (شیر خورده) نمى‌تواند با دخترهایى که از آن زن به دنیا آمده‌اند ازدواج کند.

اگر انسان با زنى که دخترى را شیر کامل داده ازدواج کند و با آن زن نزدیکى نماید، دیگر نمى‌تواند با آن دختر ازدواج کند.
اگر انسان با دخترى ازدواج کند، دیگر نمى‌تواند با زنى که آن دختر را شیر کامل داده ازدواج نماید.
انسان نمى‌تواند با دخترى که مادر یا مادر بزرگ انسان او را شیر کامل داده ازدواج کند؛ و نیز اگر زنِ پدرِ انسان از شیر مربوط به پدر او دخترى را شیر داده باشد، انسان نمى‌تواند با آن دختر ازدواج نماید.

*بیان قاعده کلی

 در واقع شیر دادن به یک نوزاد با رعایت همه شرایط باعث می‌شود که فقط بچه شیر خورده (نه فامیل‌های او) مثل بچه واقعی آن زن به همه کسانی که بچه واقعی او مَحرم هستند، محرم باشد؛ (البته در این میان استثناهای هم وجود دارد که گفته خواهد شد) به دیگر سخن هیچ فرقی از لحاظ محرم و نامحرم بودن بین بچه‌های واقعی و رضاعی (شیر خورده) یک زن وجود ندارد. (مگر موارد خاص، که گفته خواهد شد)

*موارد استثنا شده و خاص از محرمیت در شیرخواره

1- اگر زنى بچه‌اى را با شرایط شرعی شیر دهد، شوهر آن زن که صاحب شیر است به خواهرهاى آن بچه محرم نمى‌شود؛ همچنین خویشانِ شوهر به خواهر و برادر آن بچه و سایر فامیل‌های آن بچه محرم نمى‌شوند.
2-اگر زنى بچه‌اى را شیر دهد، به برادرهاى آن بچه محرم نمى‌شود؛ و نیز خویشان آن زن به برادر و خواهر بچه‌اى که شیر خورده محرم نمى‌شوند.

(می‌توان گفت که محرمیت‌های گفته شده در بالا فقط بین همین بچه‌ی شیر خورده و افراد گفته شده در بالا ایجاد می‌شود و ربطی به دیگر خواهر‌ها و برادرها و فامیل‌های آن بچه ندارد و بین خواهرها و برادرها و فامیل‌های آن بچه و افراد گفته شده هیچ محرمیتی حاصل نمی‌شود.)

*نکته بسیار مهم

 در برخی از موارد شیر دادن به برخی از بچه ها باعث محرم شدن زن و شوهر به هم می‌شوند و آن زن و شوهر باید از هم جدا شوند؛ به همین علت این موارد را ذکر می‌کنیم تا این مشکل (که هیچ راه حل ندارد) برای کسی پیش نیاید.
الف: اگر زنى بچه‌ی دختر خود را شیر دهد، آن دختر به شوهر خود حرام مى‌شود و زن و شوهر باید از هم جدا شوند، نه به این معنا که باید از هم طلاق بگیرند بلکه به این معنا که دیگر نمی‌توانند زندگی مشترک زناشویی داشته باشند.
همچنین اگر مادر عروس، بچه‌اى را که شوهر آن عروس از زن دیگرش دارد شیر دهد آن زن و شوهر به هم محرم می‌شوند و باید به زندگی زناشویی خود پایان دهند. (ولى اگر زنی بچه پسر خود را شیر دهد، زنِ پسرش که مادر آن طفل شیرخوار است بر شوهر خود حرام نمى‌شود.)

ب: اگر زنِ پدرِ دخترى، بچه شوهر آن دختر یا بچه آن دختر را از شیر مربوط به آن پدر شیر دهد، آن دختر به شوهر خود حرام مى‌شود، چه بچه از همان دختر یا از زن دیگر شوهر او باشد. مثلاً اگر دختری به نام فاطمه با مردی به نام هاشم ازدواج کند و هاشم از فاطمه یا زن دیگر یا زن قبلی خود فرزندی به نام حسین یا زینب داشته باشد و زنِ پدر فاطمه یعنی مادرخوانده فاطمه حسین یا زینب را شیر دهد، فاطمه و هاشم باید به زندگی زناشویی خود پایان دهند و بدون طلاق از هم جدا شوند.
چنانچه گفته شد در این موارد لازم نیست از هم طلاق بگیرند بلکه زن و شوهری آنان تا ابد حرام است و دیگر نمی‌توانند مانند زن و شوهر های دیگر با هم زندگی کنند، به این معنی که نزدیکی آن‌ها در حکم زنا با محارم است.
*ارث و صله رحم در میان فامیل‌های رضاعی (ایجاد شده با شیر خوردن)

کسانى که به واسطه شیر خوردن، خویشى پیدا مى‌کنند مستحبّ است یکدیگر را احترام نمایند، ولى از یکدیگر ارث نمى‌برند و حق‌های خویشى که انسان با خویشان خود دارد مثل صله رحم براى آنان واجب نیست.

*نکات قابل تأمل

1-اگر هنگام ازدواج دختر و پسری، شبهه‌ای در مورد محرمیت آنان با شیر خوردن وجود داشته باشد، قبل از عقد باید حل شود تا خدای نکرده به علت بی‌احتیاطی دو نفر مَحرم با هم ازدواج نکنند.

2- مستحب است زن‌ها هر بچه‌اى را شیر ندهند، زیرا ممکن است فراموش شود که به چه کسانى شیر داده‌اند و بعداً دو نفر محرم با یکدیگر ازدواج نمایند.

نویسنده: حجت‌الاسلام مرتضی کیوانی

منبع: فارس

کارشناسان طراحی برنامه ها و جشن های بنیاد تخصصی کودک و ولایت سفینه سعی کرده اند که با دقت و ظرافتی خاص مطالب علمی که در ادامه مطلب به حضورتان تقدیم گردیده را با توجه به سن مخاطب اولویت بندی کرده و باطبقه بندی در بازی ها و محتوای جشن قرار داده است.  

بازی هر کی می خواد بنده بشه

 فلسفه بازی: این بازی برای دختران 7 تا 12 سال طراحی شده و سعی شده که در این بازی به طور غیر مستقیم به دختران آموزش داده شود که به عنوان یک دختر خوب و مسلمان در جامعه نقش ها و وظایف متفاوتی دارند، همچنین در این بازی کودک باید محرم یا نامحرم بودن شخصی که قرار است به او سلام کند را تشخیص دهد و بر آن اساس، مدل و شیوه ی سلام کردن خود را تنظیم کنند، در پایان نیز کودکان پی خواهند برد که حجاب فقط پوشش ظاهر نیست، بلکه انواع و اقسام مختلفی دارد که یکی از آن ها حجاب کلام است.

هدف بازی: این بازی از نوع بازی های دانشی_تحرکی می باشد ونیاز به تمرکز، یادآوری اطلاعات محرم و نامحرم، تصور ذهنی فعال، تشخیص موقعیت، توانایی برای پاسخ خلاقانه و همچنین آمادگی برای اجرای یک نمایش خلاق کوچک را  دارد.

بازی پاک، زیبا، پروانه   هر کاری راهی داره

فلسفه بازی: در این بازی اقسام مختلف حجاب به کودکان معرفی شده و به آن ها می آموزد برای داشتن حجاب کامل رعایت پوشش ظاهری به تنهایی کافی نیست بلکه باید مراقب خیلی چیزهای دیگر هم باشند.

هدف بازی: این بازی از نوع بازی های دانشی_تحرکی می باشد ونیاز به تمرکز، و برقراری هماهنگی بین چشم و پا رادارد.

بازی از توی پیله رد شو   محرم و نامحرم و تو بلد شو

فلسفه بازی: در این بازی ذهن کودک برای تحلیل ارتباطات و روابط فعال می گردد و به او کمک می کند تا ازهمین مکانیزیم برای دیگر مکشوفات ذهنی خود استفاده کند.

هدف بازی: این بازی از نوع بازی های تحرکی- دانشی می باشد که درآن بچه ها باید به یاد آوری اطلاعات محرم و نامحرم خود بپردازند همچنین این بازی نیاز به تمرکز، تحرک، هماهنگی، کار گروهی و دوستی دارد.

همچنین وجود کتاب در بخش های مختلف ،به عنوان راهنمای بازی ها، به منظور علاقه مند سازی کودکان به کتاب و مطالعه مورد استفاده واقع شده  است.

در این برنامه از شخصیت پروانه به عنوان نمادی از زیبایی که با تلاش و دگردیسی از پوششی سخت بیرون آمده و زیبایی ها و بال پروازش را مدیون آن تلاشی است که برای بیرون آمدن از پیله به دست آورده استفاده شده تا الگویی باشد برای دختران که بدانند برای زیبا شدن و یافتن بال پرواز باید تلاش کنند استفاده شده است.

ایده پرداز و اجرا: بنیاد سفینه

این طرح با اهداف زیر نوشته شده است.

1-آشنا ساختن کودکان با مفهوم واقعی حجاب، عفاف و حیا

2-عینی ساختن مفاهیم انتزاعی حجاب، عفاف و حیا برای کودکان

3-آشنا ساختن کودکان با مصادیق و انواع حجاب

تهیه و تنظیم:ساجده طالبی